Kiedyś uważany za luksus i wykorzystywany głównie w najdroższych samochodach, dziś spotykany jest nawet w małych miejskich pojazdach. Moda na tempomat przywędrowała do nas zza Oceanu, gdzie ułatwiała życie kierowcom pokonującym długie dystanse na autostradach. Dzisiaj do jego wykorzystania przekonuje nie tylko wygoda, ale też bezpieczeństwo i redukcja zużycia paliwa. Przynajmniej tak twierdzą jego zwolennicy, zobaczmy więc, co pokazuje praktyka. Omówmy bliżej tempomat – co to właściwie jest, jak pomaga kierowcy i na czym miałyby polegać wynikające z jego wykorzystania oszczędności?
Czym jest tempomat?
Po raz pierwszy wykorzystany w latach 60. w USA tempomat jest urządzeniem ułatwiającym kierowcom utrzymywanie stałej prędkości, niezależnie od tego, czy samochód jedzie pod górę, porusza się po płaskim terenie czy zjeżdża ze wzniesienia. Oczywiście dzisiejsze rozwiązania mają niewiele wspólnego z tymi z lat 60. i są w pełni elektroniczne, a coraz częściej spotykany jest tzw. aktywny tempomat, który potrafi automatycznie dostosować prędkość samochodu do innych pojazdów poruszających się tym samym pasem, jednak idea stojąca za nim nie uległa zmianie. I chociaż nazwa tempomat pochodzi ze zbitki słów tempo i automat, to spotykany jest on również w autach ze skrzynią manualną.
Jak działa tempomat?
Praca tempomatu sterowana jest przez kierowcę, który najczęściej włącza go, kiedy osiągnięta zostaje pożądana przez niego prędkość, chociaż są również wersje umożliwiające przyspieszanie za pomocą samego tempomatu. Sterownik reguluje prędkość samochodu poprzez wpływ na przepustnicę, w rezultacie niemal zawsze udaje mu się utrzymywać założoną prędkość (z niewielkimi odchyleniami). Wraz z wykryciem naciśnięcia pedału hamulca bądź sprzęgła praca tempomatu zostaje przerwana, umożliwiając kierowcy samodzielne manewrowanie prędkością pojazdu. Ponowne przyciśnięcie przycisku tempomatu powinno umożliwić powrót do ustawionej szybkości.
Aktywny tempomat – co to za rozwiązanie?
Już od kilkunastu lat w samochodach można spotkać rozwinięcie idei tempomatu, w postaci jego aktywnej formy. Dzięki wbudowanym w samochód radarom analizowany jest stan drogi, a przede wszystkim umiejscowienie i prędkość, z jaką poruszają się inne pojazdy. Dzięki temu tempomat będzie automatycznie zwalniał, aż do osiągnięcia prędkości, z jaką porusza się jadący przed tobą samochód. Jeśli on przyspieszy albo zmienisz pas ruchu, to samochód automatycznie przyspieszy – maksymalnie do ustawionej uprzednio prędkości. To nie tylko bardzo wygodne rozwiązanie na drogach o dużym natężeniu ruchu, ale także, jak wskazują badania, pozytywnie wpływa na bezpieczeństwo na drodze.
Czy jazda na tempomacie jest ekonomiczna?
Wbrew obiegowym opiniom, nie zawsze wykorzystanie tempomatu pozytywnie wpływa na zużycie paliwa. Największe znaczenie ma tu bowiem ukształtowanie terenu, po którym się poruszasz – jeśli mowa o płaskim obszarze, a na drogach nie ma zbyt dużego natężenia ruchu, to faktycznie wykorzystując tempomat, można zoptymalizować wykorzystanie mocy dostarczanej przez jednostkę napędową i zredukować zapotrzebowanie na paliwo. Wszystko zmienia się jednak podczas jazdy po nierównym terenie – tempomat będzie dążył do utrzymywania stałej prędkości, nawet podczas pokonywania wzniesień, co automatycznie zwiększy spalanie. Niektóre rodzaje aktywnych tempomatów dostosowują otwarcie przepustnicy również do ukształtowania terenu.
Tempomat a spalanie – co mówi praktyka
W praktyce użytkownicy pojazdów wyposażonych w tradycyjny tempomat zauważają, że podczas spokojnych zamiejskich wyjazdów zużycie paliwa nieznacznie spada – ale nie są to różnice przekraczające około 5%. Dzieje się tak za sprawą ustabilizowania pracy przepustnicy, unikania gwałtownych wahań pedałem przyspieszania i płynniejszego reagowania na wahania prędkości. Często za oszczędności odpowiada także mniejsza skłonność do wyprzedzania i szarżowania podczas jazdy z włączonym systemem. Jednak jazda po nierównym terenie (czyli w warunkach znacznie innych, niż laboratoryjne) może oznaczać nawet kilkanaście procent większe zużycie – zwłaszcza podczas pokonywania trasy o sporym natężeniu.
Czy tempomat poprawia bezpieczeństwo?
Tu również trudno o jednoznaczną odpowiedź. Z jednej strony tradycyjne tempomaty, które „na sztywno” utrzymują ustawioną prędkość, skłaniają kierowców do nadmiernego odprężenia, przez co łatwiej się on rozprasza i spada jego szybkość reakcji. Z drugiej strony zastosowanie tempomatów pozwala kierowcom mniej się męczyć podczas jazdy, a aktywne tempomaty pozwalają na dostosowanie prędkości pojazdu do sytuacji na drodze i reagowanie ze sporym wyprzedzeniem, co według badań przekłada się na większe bezpieczeństwo. Nowoczesne systemy mogą więc faktycznie przynieść pozytywne efekty w tej płaszczyźnie.
Czy warto dopłacać do tempomatu?
Kupując nowy samochód z salonu do tempomatu, musimy dopłacać często nawet kilkanaście tysięcy złotych. To nie zawsze sensowny wydatek – zwłaszcza jeśli poruszasz się głównie drogami miejskimi, a na trasy wyjeżdżasz tylko na wakacje. Sytuacja wygląda inaczej, jeśli sporo podróżujesz – planując regularne, dalekie trasy, zapewne odniesiesz korzyść z funkcjonowania tempomatu – zarówno w postaci oszczędności paliwa, jak i mniejszego zmęczenia podczas jazdy. Natomiast w używanych samochodach różnice w cenie właściwie nie występują – dlatego warto rozejrzeć się za egzemplarzem z tempomatem.
Zastosowanie tempomatu w samochodzie ma wiele zalet – pozwala na mniejsze zmęczenie podczas jazdy, często pozytywnie wpływa na bezpieczeństwo i może pozwolić obniżyć koszty podroży. I chociaż nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy tempomat oszczędza paliwo, to jest to bardzo przydatne narzędzie, bez którego nie potrafi się obyć miliony kierowców na świecie.
